Zdolność odróżniająca znaków towarowych dźwiękowych – czy odgłos otwieranej puszki może być znakiem towarowym w odniesieniu do napojów?

8.10.2021

Przed takim zagadnieniem stanął Sąd UE w sprawie Ardagh Metal Beverage Holdings vs. EUIPO (wyrok z dnia 7 lipca 2021 r., sygnatura T-668/19).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2436 z dnia 16 grudnia 2015 r. mająca na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych zniosła wymóg graficznej przedstawialności znaku towarowego. Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 120 ust. 1 ustawy prawo własności przemysłowej znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony. Aktualnie sposób przedstawienia znaku towarowego powinien być jasny, precyzyjny, kompletny, łatwo dostępny, czytelny, trwały oraz obiektywny. Nowe przepisy pozwalają na zaprezentowanie znaku towarowego dźwiękowego w formie pliku MP3, bez konieczności graficznej jego prezentacji. W zakresie unijnych znaków towarowych wymóg dołączania dodatkowego, graficznego przedstawienia do zgłoszenia znaku towarowego przestał obowiązywać od dnia 1 października 2017 r.

Aby ułatwić proces transpozycji i zwiększyć wpływ nowej dyrektywy na proces harmonizacji, EUIPO oraz urzędy ds. własności intelektualnej w państwach członkowskich przyjęły wspólne stanowisko, w kwestii definicji oraz wymogów co do sposobu przedstawienia nowych rodzajów znaków towarowych w związku ze zniesieniem wymogu graficznej przedstawialności. W przypadku znaków towarowych dźwiękowych przyjęto jako dopuszczalne formaty plików elektronicznych m. in. format MP3 (Wspólny komunikat w sprawie sposobu przedstawienia nowych rodzajów znaków towarowych).

Rejestracja melodii, dźwięków czy też tonów w formie znaku towarowego, może mieć znaczenie dla przedsiębiorców działających w branży reklamowej, muzycznej czy też filmowej. Stosowanie dźwięku jest jedną z najlepszych metod reklamowania produktu.

Z powyższych regulacji próbowała skorzystać firma Ardagh Metal Beverage Holdings GmbH & Co. KG, działająca w branży opakowań do napojów, która dokonała w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) zgłoszenia unijnego znaku towarowego stanowiącego oznaczenie dźwiękowe przypominające dźwięk powstający przy otwieraniu puszki napoju wraz z następującymi po nim około jednosekundową ciszą i około dziewięciosekundowym musowaniem. Przy dokonywaniu zgłoszenia do rejestracji firma ta przedstawiła plik dźwiękowy. Towary, dla których dokonano zgłoszenia to m. in. pojemniki na napoje, napoje mleczne, napoje na bazie kawy, wszelkiego rodzaju napoje alkoholowe i bezalkoholowe, w tym napoje gazowane.

Decyzją z dnia 8 stycznia 2019 r. Urząd Unii Europejskiej EUIPO odrzucił zgłoszenie znaku towarowego, uznając, że zgłoszony znak towarowy jest pozbawiony charakteru odróżniającego w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 2017/1001. Uzasadniając swoje stanowisko Organ wskazał, że ów znak towarowy składający się z dźwięku odtwarzającego otwieranie puszki napoju, po którym następują przerwa, a potem długie musowanie, nie może być postrzegany jako wskazówka pochodzenia handlowego towarów, a tym samym nie może być przedmiotem rejestracji. Oznaczenie takie pozbawione jest charakteru odróżniającego w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit. b) Rozporządzenia 2017/1001. Powyższa decyzja została utrzymana przez Izbę Odwoławczą EUIPO. Izba Odwoławcza wskazała dodatkowo, że szeroki krąg odbiorców niekoniecznie jest przyzwyczajony do uznawania dźwięku za wskazówkę pochodzenia handlowego nieotwartych opakowań napojów oraz opakowanych napojów. Dodała ona, że aby dźwięk można było zarejestrować jako znak towarowy, musi on cechować się pewną siłą wywoływania skojarzeń lub zdolnością do bycia rozpoznanym, tak aby mógł on wskazywać konsumentom pochodzenie handlowe danych towarów lub usług. Wreszcie, Izba Odwoławcza uznała, że zgłoszony znak towarowy obejmuje dźwięk nierozłącznie związany z używaniem rozpatrywanych towarów, wobec czego właściwy krąg odbiorców będzie postrzegać wspomniany znak towarowy jako element funkcjonalny i wskazanie właściwości rozpatrywanych towarów, a nie jako wskazówkę ich pochodzenia handlowego.

Pomimo to, Zgłaszający postanowił zaskarżyć decyzję EUIPO do Sądu (the General Court). Po rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia 7 lipca 2021 r. Sąd oddalił skargę Ardagh Metal Beverage Holdings uznając decyzje EUIPO za zgodne z prawem. W uzasadnieniu Sąd zwrócił uwagę, że oznaczenia pozbawione charakteru odróżniającego, o których mowa w art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 2017/1001, są uważane za niezdolne do pełnienia podstawowej funkcji znaku towarowego, która polega na wskazywaniu pochodzenia handlowego towaru lub usługi, aby umożliwić konsumentowi nabywającemu towar lub usługę oznaczone danym znakiem towarowym dokonanie przy późniejszym zakupie takiego samego wyboru, jeśli doświadczenie okazało się pozytywne, lub dokonanie odmiennego wyboru, jeśli było ono negatywne. W ocenie Sądu niezbędne jest, aby zgłoszone oznaczenie dźwiękowe posiadało pewną siłę wywoływania skojarzeń umożliwiającą danemu konsumentowi spostrzeżenie tego oznaczenia i uznanie go za znak towarowy, a nie za element o charakterze funkcjonalnym lub za wskazówkę pozbawioną własnej samoistnej właściwości. Konsument powinien zatem uznać oznaczenie dźwiękowe za posiadające zdolność identyfikacji w ten sposób, że będzie można zidentyfikować je jako znak towarowy.

Sąd stwierdził, że decyzja Izby Odwoławczej EUIPO zawiera co prawda pewne błędy (m. in. Izba Odwoławcza błędnie zastosowała jako kryterium oceny charakteru odróżniającego rozpatrywanego dźwiękowego znaku towarowego kryterium wynikające z orzecznictwa dotyczącego trójwymiarowych znaków towarowych tworzonych przez wygląd samego towaru lub jego opakowanie; błędnie uznała, że wszystkie rozpatrywane towary stanowią napoje mogące zawierać dwutlenek węgla – w sytuacji gdy część z tych towarów stanowiła napoje niegazowe). Sąd uznał jednak, że naruszenia te nie miały wpływu na treść zaskarżonej decyzji, ponieważ decyzja oparta była również na innej podstawie, a więc naruszenie prawa nie miało wpływu na treść rozstrzygnięcia.

W ocenie Sądu dźwięk powstający przy otwieraniu puszki będzie uważany, przy uwzględnieniu rodzaju rozpatrywanych towarów, za element czysto techniczny i funkcjonalny, ponieważ otwarcie puszki lub butelki jest nieodłącznym elementem określonego rozwiązania technicznego w ramach wykorzystywania konsumpcyjnego napojów, niezależnie od tego, czy takie towary zawierają dwutlenek węgla, czy nie. Gdy zaś dany element jest postrzegany przez właściwy krąg odbiorców jako odgrywający przede wszystkim rolę techniczną i funkcjonalną, nie będzie on postrzegany jako wskazówka pochodzenia handlowego rozpatrywanych towarów [zob. analogicznie wyrok z dnia 18 stycznia 2013 r., FunFactory/OHIM (Wibrator), T‑137/12, niepublikowany, EU:T:2013:26, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo]. Z kolei dźwięk musowania pęcherzyków będzie natychmiast postrzegany przez właściwy krąg odbiorców jako odnoszący się do napojów. Ponadto składające się na zgłoszony znak towarowy elementy dźwiękowe i około jednosekundowa cisza, rozpatrywane łącznie, nie posiadają żadnej samoistnej właściwości pozwalającej na uznanie, że oprócz ich postrzegania jako wskazania funkcjonalności i jako odnoszących się do rozpatrywanych towarów dla właściwego kręgu odbiorców mogą one również być postrzegane przez ten krąg jako wskazówka pochodzenia handlowego. Cisza następująca po dźwięku otwierania puszki i długość dźwięku musowania, około dziewięciosekundowa, nie mają dostatecznej siły wywoływania skojarzeń, by odróżniać się od porównywalnych dźwięków w branży napojów. Z powyższego wynika, że Izba Odwoławcza słusznie stwierdziła, iż zgłoszony znak towarowy jest pozbawiony charakteru odróżniającego dla wszystkich towarów ujętych w zgłoszeniu.

Stanowisko Sądu UE bez wątpienia jest słuszne. Wyrok wzbogaca orzecznictwo unijne odnoszące się do zdolności odróżniającej znaków towarowych niekonwencjonalnych, wskazując, że kryteria oceny charakteru odróżniającego są takie same dla wszystkich kategorii znaków towarowych, w tym dla znaków dźwiękowych. U źródła rozstrzygnięcia Izby Odwoławczej i Sądu leży interes publiczny, który zakłada, że każde przedsiębiorstwo musi mieć możliwość swobodnego używania oznaczeń odnoszących się do towarów. Dotyczy to także dźwięku otwieranej puszki czy dźwięku musowania w odniesieniu do wszelkiego rodzaju napojów, jako, że dźwięk ten wykazuje bezpośredni związek z towarami objętymi zgłoszeniem i jest nierozerwalnie związany z używaniem tych towarów.

Wyrok Sądu oznacza zatem, że firma Ardagh Metal Beverage Holdings nie uzyska rejestracji oznaczenia dźwięku otwieranej puszki w odniesieniu do napojów.

Autor • Bartosz Szczepaniak