Wizualna dysklamacja wskazuje cechy wzoru przemysłowego pokazane na ilustracji, o których ochronę zgłaszający się nie ubiega. Taka definicja wizualnej dysklamacji podana została we wspólnym Komunikacie Urzędów ds. własności intelektualnej, należących do Europejskiej Sieci Znaków Towarowych i Wzorów, w ramach programu konwergencji w zakresie graficznych sposobów przedstawiania wzorów. Zgłaszający krajowe lub wspólnotowe wzory przemysłowe, mogą zatem – poprzez instytucję dysklamacji – ograniczyć zakres ochrony wzoru do określonych tylko cech postaciowych. Dysklamacja powinna w sposób jednoznaczny odróżniać cechy wzoru, które będą podlegały ochronie, od cech objętych dysklamacją. Najczęściej stosowanym sposobem wskazania dysklamacji są linie przerywane. Można zastosować także inne formy dysklamacji, takie jak cieniowanie, ograniczenie zamkniętą linią ciągłą lub rozmycie. Zasady stosowania dysklamacji oraz dopuszczalne ich formy przedstawione zostały wyczerpująco we wspólnym Komunikacie Urzędów ds. własności intelektualnej.

Celem tej instytucji jest zatem zapewnienie zgłaszającemu możliwości wskazania cech wytworu, które nie będą objęte ochroną. Powodów do dokonania takiego zastrzeżenia może być wiele. Może to być przykładowo chęć wskazania tych elementów zgłaszanego wzoru, które są wyłączone spod ochrony na mocy przepisów prawa własności przemysłowej takich jak cechy wynikające wyłącznie z funkcji technicznej bądź niewidoczne w toku zwykłego używania.

Jednym z praktycznych zagadnień na gruncie omawianej instytucji jest wpływ dysklamacji na zakres ochrony, w szczególności jeśli chodzi o ocenę przesłanek unieważnienia wzorów przemysłowych, np. ocenę nowości i indywidualnego charakteru wzoru, w przypadku którego zastosowano wyłaczenia.

Odpowiedź na to pytanie poszukiwać należy w orzecznictwie Sądu UE.

W sprawie T-68/10 Sphere Time v OHIM zakończonej wyrokiem Sądu z 14 czerwca 2011 r. Spółka Punch SAS złożyła w OHIM (obecnie EUIPO) wniosek o unieważnienie poniższego wzoru wspólnotowego w oparciu o art. 25 ust. 1 lit. b) Rozporządzenia Rady (WE) nr 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie Wzorów wspólnotowych (Dz.U. 2002, L 3, s. 1):

We wniosku o unieważnienie zarzucono, że sporny wzór nie jest nowy i że pozbawiony jest indywidualnego charakteru w rozumieniu art. 4 Rozporządzenia nr 6/2002 w związku z art. 5 i 6 tego Rozporządzenia.

Na poparcie swojego wniosku o unieważnienie Skarżący przedstawił kilka wcześniejszych wzorów, w tym wcześniejszy wzór SYMBICORT przedstawiający następującą ilustrację:

Decyzją z dnia 31 marca 2008 r. Wydział Unieważnień EUIPO unieważnił sporny wzór. Uznał on, że będący przedmiotem wniosku o unieważnienie wzór pozbawiony jest indywidualnego charakteru, gdyż wywiera to samo całościowe wrażenie co wzór ujawniony wcześniej. Decyzja ta była przedmiotem odwołania wniesionego przez Sphere Time w dniu 13 maja 2008 r. Decyzją z dnia 2 grudnia 2009 r. Trzecia Izba Odwoławcza OHIM oddaliła odwołanie uznając za prawidłowe rozstrzygnięcie Wydziału Unieważnień. Uznając przeciwstawione wzory za wywołujące to samo ogóle wrażenie, Izba Odwoławcza pominęła następujące elementy wzoru spornego, uznając je za wyłączone spod ochrony: zapięcie spornego wzoru, wskazówki zegarka i element prostokątny na tarczy zegarka.

Sphere Time wniósł do Sądu UE skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Izby Odwoławczej.

Skarżący podniósł szereg zarzutów względem decyzji Izby Odwoławczej, w tym okoliczność pominięcia w ocenie dwóch rozpatrywanych wzorów szeregu elementów, a mianowicie: koperty zegarka, samego zegarka i zapięcia. Zdaniem Skarżącego elementy te nie zostały wyłączone spod ochrony  (zostały przedstawione za pomocą linii pełnych i powinny zostać wzięte pod uwagę). Oczywiście Skarżący twierdził, że elementy te istotnie różniły oba wzory stanowiąc ważny składnik spornego wzoru, który nie występował we wzorze wcześniejszym.

Rozpoznając powyższy zarzut, Sąd wskazał, że w pierwszej kolejności niezbędne jest określenie, jakie elementy są w rzeczywistości chronione przez sporny wzór i w rezultacie istotne w ramach porównania tego ostatniego wzoru ze wzorem SYMBICORT. W tym względzie Sąd powołał się na pkt 11.4 wytycznych dotyczących oceny wzorów wspólnotowych, przyjętych decyzją EX‑03‑9 prezesa OHIM z dnia 9 grudnia 2003 r., zatytułowany „Warunki formalne przedstawienia wzoru” z którego wynika, że w zgłoszeniu wzoru wspólnotowego dopuszczalne są następujące identyfikatory: linie kropkowane mogące być używane w celu wskazania elementów, dla których nie wnosi się o ochronę, lub w celu wskazania części wzoru, które nie są widoczne na danym widoku.

Sąd wskazał, że widok spornego wzoru, przedstawiony w Biuletynie Wzorów Wspólnotowych oraz w bazie danych wzorów wspólnotowych pozwala na stwierdzenie, że pewne elementy wspomnianego wzoru, a w szczególności jego zapięcie, są przedstawione za pomocą linii mniej wyraźnie zaznaczonych niż inne elementy, na przykład smycz i koperta zegarka. Jednakże ze względu na ograniczony rozmiar widoku podsumowującego nie jest możliwe stwierdzenie w sposób pewny, czy dane elementy są przedstawione za pomocą linii kropkowanych. Ewentualną wątpliwość w tym względzie rozwiewa widok całościowy spornego wzoru, który jest dostępny za pośrednictwem widoku podsumowującego w wersji elektronicznej Biuletynu Wzorów Wspólnotowych oraz w bazie danych wzorów wspólnotowych i który jest zresztą identyczny z przedstawieniem spornego wzoru widniejącym w zgłoszeniu dokonanym przez skarżącą do OHIM. Widok ten pozwala dostrzec wyraźnie, że zapięcie spornego wzoru jest przedstawione za pomocą linii kropkowanych podobnie jak wskazówki zegarka i element prostokątny na tarczy zegarka (Wyrok Sądu z dnia 14 czerwca 2011 r. w sprawie T-68/10 – Sphere Time przeciwko OHIM – Punch).

Finalnie Sąd uznał, że zapięcie spornego wzoru, wskazówki zegarka i element prostokątny na tarczy zegarka nie należą do elementów chronionych spornym wzorem, co oznacza, że stopień swobody twórcy w odniesieniu do tych elementów jest bez znaczenia w niniejszym przypadku.

W rezultacie Sąd uznał za prawidłowe stanowisko Izby, że wzór SYMBICORT wywiera to samo całościowe wrażenie na poinformowanym użytkowniku co sporny wzór, wobec czego sporny wzór jest pozbawiony indywidualnego charakteru w rozumieniu art. 6 rozporządzenia nr 6/2002 i słusznie  został unieważniony.

Przedstawione stanowisko Sądu UE pozwala wnioskować, że po pierwsze o zakresie ochrony wzoru przemysłowego decyduje ilustracja przedstawiająca wzór, nie zaś jego opis, który może służyć wyłącznie wyjaśnieniu ilustracji. Po drugie okoliczność zastosowania wyłączeń ochrony (wizualnej dysklamacji) ma istotny wpływ na zakres ochrony wzoru, a co za tym idzie na sposób badania ogólnego wrażenia wywieranego przez przeciwstawione wzory. W przypadku gdy ilustracja wzoru obejmuje wyłączenia, np. kropkowane linie do przedstawienia niechronionych cech wzoru, cechy te należy pominąć przy analizie porównawczej w postępowanie o unieważnienie, tj. przy ocenie nowości i indywidualnego charakteru wzoru (analogicznie w postępowaniu o naruszenie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego w odniesieniu do wzoru zarejestrowanego). Brak jest również podstaw do uwzględniania elementów wyłączonych spod ochrony przy okazji analizowania przesłanki stopnia swobody twórcy. Wydaje się, że takie stanowisko znajdzie zastosowanie także w przypadku wzorów przemysłowych dotyczących wytworów złożonych. Możliwe są bowiem sytuacje zastosowania dysklamacji w odniesieniu do wzoru stanowiącego wytwór złożony (składający się z wielu wymienialnych części składowych umożliwiających jego rozłożenie i ponowne złożenie), a dokładnie jego części składowej, która może być samodzielnym wytworem i przedmiotem obrotu. W takim przypadku, ocena indywidualnego charakteru wzoru, w tym stopnia swobody twórczej i modelu poinformowanego użytkownika (który w przypadku wytworu złożonego może być inny aniżeli w przypadku części składowej) także powinna skupiać się wyłącznie na elementach wzoru podlegających ochronie.